τύφος ή τυφοειδής πυρετός

(Ιατρ.). Οξεία λοιμώδης νόσος, που κατά μέσο όρο διαρκεί 4-5 βδομάδες, με χαρακτήρα ενδημικό-επιδημικό. Πρώτη φορά την περιέγραψαν το 1659. Τον υπεύθυνο λοιμώδη παράγοντα ανακάλυψε το 1880 ο Γερμανός γιατρός-μικροβιολόγος Καρλ Γιόζεφ Έμπερτ (Βίρτσμπουργκ 1835 – Βερολίνο 1926). Πρόκειται για μια σαλμονέλα που προσβάλλει αποκλειστικά το ανθρώπινο είδος. Αυτός ο οποίος πάσχει, αλλά και αυτός ο οποίος έχει αναρρώσει από τ., αποβάλλει με τα κόπρανά του το παθογόνο αίτιο, κι έτσι μπορεί να μολυνθούν το νερό, το γάλα και τα παράγωγά του, τα θαλασσινά, τα χορταρικά και τα φρούτα. Η λοίμωξη είναι συχνότερη σε χώρες που δεν διαθέτουν σωστό σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης και γενικά σε χώρες με χαμηλό υγειονομικό επίπεδο. Η μετάδοση γίνεται συνήθως από μολυσμένο νερό, οπότε η αρρώστια εμφανίζεται με τη μορφή υδατογενούς επιδημίας, ή από γάλα και άλλα τρόφιμα. Δεν είναι σπάνια και τα σποραδικά κρούσματα στο περιβάλλον του ασθενούς, με απευθείας μετάδοση από τα κόπρανά του, λόγω άμεσης (χέρια) ή έμμεσης (μύγες) επαφής· ευπαθέστερα είναι τα άτομα ηλικίας 15-40 ετών. Θύρα εισόδου του μικροβίου στον οργανισμό είναι η στοματική κοιλότητα και η αρχική εντόπισή του γίνεται πάντα στο γαστρεντερικό σύστημα. Ο χρόνος επώασης, το διάστημα δηλαδή από τη μόλυνση μέχρι την εκδήλωση της νόσου, είναι περίπου 2 βδομάδες. Τη φάση αυτή ακολουθεί η σηψαιμική. Τα πιο κοινά συμπτώματα σε αυτήν είναι ο πυρετός, που φτάνει βαθμιαία σε πολύ ψηλά επίπεδα (μέχρι 40°C και πιο πάνω), μια κατάσταση πνευματικής σύγχυσης (τ. κατά Ιπποκράτη) και συχνή διάρροια. Στο αίμα συναντιέται σταθερή ελάττωση των ερυθρών και λευκών αιμοσφαιρίων και παρουσία της σαλμονέλας. Μια βδομάδα αργότερα, εμφανίζεται κηλιδώδες εξάνθημα στον κορμό, η τυπική τυφική ροδάνθη. Η σπλήνα και το συκώτι αυξάνουν σε όγκο. Αν η πορεία της νόσου είναι καλοήθης, περίπου 4 βδομάδες μετά την έναρξη τα συμπτώματα τείνουν να υποχωρήσουν, ο πυρετός πέφτει αργά και, τέλος, εξαφανίζεται. Σε άλλες περιπτώσεις (οξύτατες μορφές) η λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Οι συχνότερες επιπλοκές είναι: αιμορραγίες και διατρήσεις του εντέρου, βλάβες του μυοκαρδίου, χολοκυστίτιδα, βρογχοπνευμονία και μηνιγγίτιδα. Η πρόγνωση σήμερα είναι ευνοϊκή στο 98% των περιπτώσεων, αλλά πριν από την ανακάλυψη των αντιβιοτικών η θνητότητα έφτανε γύρω στο 8-10%. Σήμερα ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η διάτρηση του εντέρου. Εξαιτίας της βελτίωσης των συνθηκών υγείας, από το 1900 μέχρι σήμερα, οι περιπτώσεις τυφοειδούς πυρετού όλο και ελαττώνονται. Αυτό έχει πραγματοποιηθεί χάρη στη βελτίωση της ύδρευσης και αποχέτευσης, αλλά και στην προφύλαξη, που επιτυγχάνεται με το αντιτυφικό εμβόλιο. Η θεραπευτική αγωγή είναι ανάπαυση στο κρεβάτι, δίαιτα θρεπτική αλλά ελαφριά (για να μην κουράζεται το έντερο που πάσχει) και χορήγηση χλωραμφαινικόλης ή άλλων νεότερων αντιβιοτικών, όπως η αμπικιλίνη. Στη διάγνωση βοηθά η θετική αιμοκαλλιέργεια κατά την αρχή της νόσου και η οροαντίδραση Widal, που γίνεται θετική από τη δεύτερη βδομάδα.